Tổng Giám mục bị ám sát,
Oscar Arnulfo Romero, đang ở mốc cuối cùng trên con đường hiển thánh, khi được
phong chân phước ngày thứ bảy, hôm nay 24.5.2015
Dịp này đã đem lại không
khí lễ hội tưng bừng cho El Salvador, quê hương của ngài. Nhưng sự kiện này còn
đem lại một niềm hân hoan rộng hơn nữa, bởi đây thể hiện chiến thắng trên những
dã tâm trong giáo hội, và thể hiện rõ ràng hơn nữa căn chất của cuộc cách mạng
mà Giáo hội đang thực hiện ở Roma.
Tổng Giám mục Romero đã bị
bắn chết ngay trên bàn thờ lúc ngài đang cử hành thánh lễ tại San Salvador hồi
năm 1980. Vụ ám sát này được thực hiện bởi đội sát thủ của một liên minh ma quỷ
giữa các địa chủ, quân đội, và nhiều phái ngay trong Giáo hội Công giáo, trong
thời điểm đất nước này đang chuẩn bị rơi vào cuộc nội chiến. Và tổng giám mục
Romero đã chịu kết cục bi thương này, chỉ bởi ngài đã yêu cầu binh lính đừng giết
thường dân vô tội nữa. Nhóm lãnh đạo cực hữu xem ngài là một người biện hộ cho
cách mạng Marx, một lời cáo buộc đã gây chao đảo cho nhiều người ở Vatican
trong suốt 3 thập kỷ, và giờ đã bị giáo hoàng Phanxicô đặt dấu chấm hết.
Tập đoàn chính trị ở El
Salvador đã hi vọng rằng, khi đức cha Romero nhận tòa tổng giám mục San
Salvador, ngài sẽ là một giám chức phục tùng. Ngài có nền tảng bảo thủ, và linh
đạo của Opus Dei, một hội các linh mục và giáo dân theo truyền thống sâu sắc.
Nhưng ngài đã bị tổn thương trước bạo lực đang diễn ra đối với những người
nghèo và những ai lên tiếng cho họ.
Trong những tuần mới nhậm
tòa, một trong các linh mục của ngài, và là bạn thân nữa, cha Rutilio Grande,
đã bị sát hại vì đã ủng hộ chiến dịch của các nông dân đòi cải cách ruộng đất
và tiền công xứng đáng hơn. Và tiếp theo, có thêm nhiều linh mục nữa bị sát hại,
mà trong năm 1979, họ chỉ là con số nhỏ trong 3000 người bị sát hại mỗi tháng.
Khi một nhà báo hỏi xem ngài làm gì với cương vị tổng giám mục, ngài trả lời: “Tôi
đi nhặt xác.”
Khi tình hình bạo lực tồi tệ
hơn, tổng giám mục Romero đã lên tiếng trong bài giảng được truyền hình toàn quốc,
lên án sự áp bức, và nói với mọi người rằng có Chúa ở cùng họ.
Dù tổng giám mục Romero
không theo thần học giải phóng, nhưng tổng giám mục Vincenzo Paglia, người biện
hộ hàng đầu cho quá trình phong thánh của ngài, đã xem ngài là “vị tử đạo của
giáo hội theo Công đồng Vatican II” bởi quyết định của ngài muốn “sống với người
nghèo và bảo vệ họ khỏi áp bức” chính là theo đúng trực tiếp văn kiện của Công
đồng.
Giới lãnh đạo giáo hội,
quân đội, và xã hội ở El Salvador rất không hài lòng với vị tổng giám mục này.
14 gia tộc kiểm soát nền kinh tế và góp nhiều dâng cúng cho giáo hội đã không
ngừng gởi phàn nàn đến Roma. Họ cáo buộc tổng giám mục Romero về việc can thiệp
chính trị, khuyến khích chủ nghĩa khủng bố, và bỏ mặc sứ mạng của giáo hội là cứu
rỗi linh hồn. 4 giám mục, lo lắng khi tổng giám mục Romero đặt vấn đề về mối
quan hệ của họ với tập đoàn chính trị, đã bắt đầu nói những lời độc địa chống đối
ngài.
Nhưng nhật ký của tổng giám
mục Romero cho thấy tất cả những cáo buộc của họ đều là dối trá. Và hồ sơ mà
Romero trình cho giáo hoàng Phaolô VI trong buổi tiếp kiến riêng đã khiến giáo
hoàng mở lời nâng đỡ rằng: “Hãy can đảm! Vững lòng. Con là người chịu trách nhiệm
ở đây.”
Nhưng tổng giám mục Romero
lại nhận được một thông điệp rất khác với lời của Đức Phaolô VI, khi gặp hồng y
Sebastiano Baggio, trưởng Thánh bộ Giám mục. Hồng y nói rằng mình đã nghe rất
nhiều phàn nàn chưa từng có về tổng giám mục Romero. Các cáo buộc này bao gồm
những luận điệu điên cuồng và xuyên tạc nguy hiểm, nhưng điều khiến Romero đau
buồn là việc hồng y Baggio rõ ràng tin vào những cáo buộc trên. Một lần nữa,
ngài đến tìm giáo hoàng, và Đức Phaolô VI một lần nữa khuyến khích ngài “tiếp tục
với lòng can đảm.”
Nhưng giáo hoàng kế vị,
Gioan Phaolô II, không biết nhiều về vùng Trung Mỹ, và hoàn toàn dựa trên lời
khuyên của các viên chức giáo triều vốn thù địch với tổng giám mục Romero. Hồng
y Baggio gởi một thanh tra Tòa Thánh đến El Salvador, và vị này đã đề xuất tước
hết mọi quyền hạn trách nhiệm của Romero. Tổng Giám mục Romero thỉnh cầu Đức
Gioan Phaolô, và giáo hoàng đã bảo những người chỉ trích hãy có thái độ ôn hòa
với vị giám mục El Salvador đang bị vây khốn này.
Sau khi ngài bị ám
sát, suốt 30 năm qua, những kẻ thù của
ngài đã thủ đoạn nhằm ngăn chặn việc ngài được phong thánh. Một loạt chiến thuật
ngăn chặn được triển khai, dẫn đầu bởi người được giao trách nhiệm bảo vệ án
phong thánh cho ngài, là hồng y Alfonso López Trujillo, người Colombia, chống đối
sâu sắc thần học giải phóng. Nhiều năm trôi qua, các viên chức Vatican nghiên cứu
các bài viết của tổng giám mục Romero để tìm các lỗi về giáo lý. Nhưng khi
không thấy có bất kỳ sai phạm nào, các chỉ trích lại chuyển sang lập luận rằng,
ngài đã không bị giết vì đức tin, nhưng vì các “tuyên bố chính trị” mang tính
bè phái của ngài.
Thánh Gioan Phaolô cầu nguyện
trước mộ tổng giám mục Oscar Romero trong chuyến công du El Salvador 1983
Những người ủng hộ tổng
giám mục Romero đã lên án các giáo hoàng bảo thủ là chống thần học giải phóng,
nhưng điều này thật không công bằng. Năm 1997, Đức Gioan Phaolô II đã phong tổng
giám mục Romero tước hiệu Tôi tá Chúa, và vào năm 2003, giáo hoàng đã nói với một
nhóm giám mục El Salvador rằng Romero là một bậc tử đạo. Năm 2007, Đức
Bênêđictô XVI gọi ngài là “con người với nhân đức Kitô cao quý.” Đồng thời, còn
thêm rằng: “Romero là một người xứng đáng phong chân phước, tôi chắc chắn như vậy.”
(Và câu cuối này, đã bị cắt khỏi bài phỏng vấn trên trang mạng của Vatican, một
cách khó hiểu.) Chỉ một tháng trước khi thoái vị, giáo hoàng Bênêđictô đã ra lệnh
không được khép hẳn án phong thánh cho tổng giám mục Romero.
Và đến thời của Giáo hoàng
Phanxicô, người nhanh chóng tái bắc cầu giữa Vatican và thần học giải phóng,
thì việc phong thánh cho tổng giám mục Romero được thực hiện. Đức Phanxicô đã
nói với báo giới rằng: “Án phong thánh cho Tổng Giám mục Romero đã bị đóng băng
trong Thánh bộ Giáo lý Đức tin vì cần ‘cẩn trọng.’ Nhưng với tôi, Romero là con
người của Chúa.”
Theo bước Đức Phanxicô, các
thần học gia tuyên bố rằng tổng giám mục Romero không bị giết vì các nguyên do
chính trị, nhưng thực sự đã chết vì odium fidei – bị thù ghét vì đức tin. Đức
Phanxicô đã chính thức tuyên bố ngài là một bậc tử đạo, và mở ra lộ trình tôn
phong hiển thánh.
Với Đức Phanxicô, đây là
hành động dứt khoát rõ ràng. Ngay ngày thứ hai trên cương vị giáo hoàng, ngài
đã nói rằng muốn có một “giáo hội nghèo vì người nghèo.” Và ngài đã viết trong
tông thư Niềm vui của Tin mừng rằng: “Chúng ta phải tuyên bố, không chút e dè rằng,
có một mối liên kết không thể tách rời giữa đức tin của chúng ta và người
nghèo.”
Do đó, việc phong chân phước
cho tổng giám mục Oscar Romero là một điều đáng vui mừng gấp bội. Bởi đây là việc
tôn vinh một con người thể hiện đức tin của mình bằng lòng yêu mến công bằng và
tập trung cho người nghèo. Nhưng điều này còn cho thấy với Giáo hoàng Phanxicô,
một vài thế lực đen ẩn núp bên trong Vatican trong các thập niên vừa
qua, giờ đã bị chế ngự.
(J.B. Thái Hòa chuyển
dịch, phanxico.vn / Paul Vallelymay)
Paul Vallely là giáo sư về đạo đức chung tại Đại học Chester và là tác
giả của quyển tiểu sử sắp ra mắt: “Giáo hoàng Phanxicô: Cuộc đấu tranh vì Linh
hồn của Công giáo.”
WHĐ/Zenit (25.03.2010)
* Đúng ba mươi năm trước đây, tính theo từng ngày, Oscar Arnulfo Romero, Tổng giám mục San Salvador, bị ám sát ngay tại bàn thờ, trong khi ngài cử hành thánh lễ cho các bệnh nhân ung thư trong nhà nguyện của bệnh viện Chúa Quan Phòng, ở thủ đô Salvador.
Đức Tổng giám mục Romero đã ngã xuống như nạn nhân của một cuộc chiến tranh đẫm máu đang xâu xé đất nước này, nhưng ngài lại được tôn vinh là “niềm hy vọng của các nạn nhân”. Và một Hội nghị thần học được tổ chức để suy niệm về chủ đề “Ba mươi năm sau cuộc tử đạo của Giám mục Romero: trở lại và hy vọng”.
* Quỹ Romero khẳng định: “Tôn vinh Đức Tổng giám mục Romero là hiện tại hóa những lời kêu gọi của ngài hướng người ta tới sự siêu việt, lời kêu gọi khước từ các thần tượng mới đang tấn công xã hội hiện tại; là đảm nhận lòng tin của chúng ta trong chiều kích thâm sâu của lịch sử và nhận ra đằng sau những nét của người già và người trẻ những khuôn mặt bị loại trừ, dung mạo của chính Thiên Chúa”.
Sát cánh với các nạn nhân
Trong lời tựa của cuốn sách có nhan đề “Oscar Romero: một giám mục giữa cuộc chiến tranh lạnh và cách mạng” Đức Hồng y Etchegaray nhắc nhở rằng Đức Tổng giám mục Salvador “ đã bị ám sát chết vì đã tố cáo bạo lực của các phe phái” trong cuộc xung đột (chính phủ và du kích quân).
“Khi Đức Tổng giám mục bị giết chết, xã hội rơi vào cuộc nội chiến, bởi vì từ quá lâu rồi, tiếng nói đòi hỏi công lý đã không còn được lắng nghe, và phe này cũng như phe nọ, cuối cùng, chỉ nhìn thấy có một giải pháp là sử dụng vũ khí”.
“Sau khi đã hiến trọn đời mình để phục vụ Thiên Chúa, Đức Tổng giám mục Romero đã trở thành một ngôn sứ của công lý và hòa bình. Các bài giảng của ngài được phát trên truyền thanh, đã được cả đất nước theo dõi, bạn cũng như thù, bởi vì Oscar Romero đã nói lên sự thật… bởi vì lời của ngài mang tính con người, tôn giáo, huynh đệ. […] Ngài xem như bổn phận của ngài là phải mạnh mẽ ủng hộ hòa bình, công bằng và hòa giải”.
* Đức Giám mục Vincenzo Paglia, phụ trách giáo phận Terni-Narni-Amelia và là người đứng ra xin phong chân phước cho Đức Tổng giám mục Salvador, cách đây hai năm, tuyên bố trên Osservatore Romano: “Đức Tổng giám mục Romero là một nạn nhân của phân cực chính trị vốn chẳng còn chừa chỗ tình bác ái và các hoạt động mục vụ của ngài”.
“Là kẻ thù của bạo lực từ cả hai phía, ngài chống chính quyền quân sự và phe đối lập, với tư cách chủ chăn, ngài sống thảm kịch của đàn chiên của mình”.
“Mặc cho dư luận nói này, nói nọ, Đức Tổng giám mục Romero vẫn một lòng tin tưởng ở tình liên đới của hai vị giáo hoàng (Phaolô VI và Gioan-Phaolô II), như tập nhật ký của ngài cho thấy, và đây là một điểm mạnh cho án phong chân phước của ngài.
Một ngày dâng kính Tổng giám mục Romero
Trong khuôn khổ của việc kỷ niệm lần thứ ba mươi ngày Đức Tổng giám mục Romero bị ám sát, quốc hội Salvador hôm 4/3 vừa qua đã thông qua quyết định từ nay lấy ngày 24/3 làm ngày dâng kính Tổng giám mục Oscar Arnulfo Romero. Quyết định này của Quốc hội Salvador đã có được sự đồng ý của Giáo hội công giáo, các giáo hội lịch sử có mặt trong nước và nhiều tổ chức xã hội.
* Các thủ tục xin phong chân phước cho Đức Tổng Giám mục Romero đã được bắt đầu vào năm 1994.
