Tôma Aquinô (tiếng Ý: Tommaso d'Aquino, tiếng
Latinh và tiếng Anh: Thomas Aquinas) (1225-1274), cũng phiên âm là Tômát Đacanh
từ tiếng Pháp Thomas d'Aquin, là một tu sỹ, linh mục dòng Đa Minh người Ý[3][4]
và là một nhà thần học và triết học có nhiều ảnh hưởng trong truyền thống chủ
nghĩa kinh viện mà trong lĩnh vực này ông cũng được gọi là "Doctor
Angelicus" và "Doctor Communis".[5] Tôma sinh ra tại lâu đài của
cha mình: lâu đài Roccasecea, thuộc lãnh thổ Napoli. Phần tên
"Aquinas" của tên ông là từ tên của vùng đất Aquino, vốn thuộc về gia
đình ông cho đến năm 1137.
Tôma là người đề xướng quan trọng nhất của thần
học tự nhiên, và là cha đẻ của học thuyết Thomas. Ông có ảnh hưởng đáng kể
trong tư tưởng phương Tây, và nhiều triết học hiện đại đã được hình thành trong
quá trình phát triển hoặc phản đối ý tưởng của ông, đặc biệt là trong các lĩnh
vực đạo đức, luật tự nhiên, siêu hình học, và lý luận chính trị. Không giống
như nhiều trường phái trong Giáo hội thời gian đó,[6] Thomas chấp nhận một số ý
tưởng do Aristotle đưa ra - người mà ông gọi là "vị Triết gia" - và
ông đã cố gắng kết hợp triết học Aristotle với các nguyên tắc của Kitô giáo.[7]
Các tác phẩm của ông được biết đến nhiều nhất là Summa Theologica (Tổng luận thần
học) và Summa contra Gentiles (Tổng luận chống lại dân ngoại). Bình luận của
ông về Kinh Thánh và Aristotle là một phần quan trọng trong các tác phẩm của
ông. Hơn nữa, ông còn nổi bật với những bài thánh ca Thánh Thể của mình, chúng
đã trở thành một phần của phụng vụ Giáo hội.[8]
*************
Một vị Thánh lỗi lạc
Thánh Tô-ma A-qui-nô sinh năm 1225 tại thành
Naples Ý Ðại Lợi trong một gia đình phú quí và đạo hạnh. Ngài được hấp thụ một
nền đạo đức sâu sắc, đặt căn bản trên đức tin và giáo lý chân chính của Chúa
Giêsu và các tông đồ. Cha của Tô-ma là lãnh Chúa đảo Aquinô. Tuy danh vọng cao
vời, nhưng gia đình cha mẹ của thánh nhân luôn biết kính sợ Chúa và giáo dục
con cái theo luật Chúa và Giáo Hội. Nhờ thế, thánh Tôma Aquinô đã sớm tiến tới
trong đàng nhân đức, có một đức tin sắt đá và một nền học vấn uyên thâm để có
thể hiểu và giải đáp được những vấn nạn trong xã hội cũng như những giải đáp
cho thời đại đang tiến bộ. Trong quá trình theo học, Tôma được gửi học ở tu viện
Cassino do các Cha Bênêđitô điều khiển. Một biến cố chính trị đưa đến việc giải
tán tu viện sau 9 năm thánh nhân đã theo học với các cha Bênêđitô. Sau đó, thánh
nhân lại tiếp tục học ở Naples, nơi đây thánh nhân có dịp tiếp xúc với các cha
dòng Ðaminh, Tôma say mê với lý tưởng sống cho người nghèo và làm việc trí thức
để truyền bá cho những người khác chân lý, lý tưởng mà Ngài đã nghiền gẫm, đã
suy nghĩ. Lý tưởng của thánh Ðaminh đã đánh động Ngài tới tận căn, nên Ngài đã
quyết định xin vào dòng thánh Ðaminh vào năm 1244. Việc này làm phật ý thân mẫu
thánh Tôma vì bà luôn muốn Tôma làm tu viện trưởng Cassino. Thân mẫu của Tôma
quyết định bắt Tôma về giam trong gia đình và dùng mọi mưu kế để cho Tôma trở về
thế gian. Mọi mưu chước của mẹ đều bị thất bại. Sau cùng trong cơn mù quáng tột
độ, bà đã dùng một cô gái trắc nết để quyến rũ thánh nhân, vì bà hy vọng Tôma sẽ
bị ngã gục. Nhưng ý Chúa nhiệm mầu, Tôma đã chiến thắng, đuổi cô gái hư ra khỏi
nơi Ngài ở. Chúa đã yêu thương Ngài, sai thiên thần đến cột giây trinh khiết
cho Ngài để biểu tỏ sự chiến thắng của Ngài, đúng như lời sách đệ nhị luật đã
viết: "Chúa ấp ủ và lo dưỡng dục Tôma , luôn gìn giữ chẳng khác nào con
ngươi mắt Chúa" (Ðnl 32,10). Với ý chí sắt đá, lòng tin tưởng
tuyệt đối vào Chúa, thân mẫu Ngài đành để Ngài trốn về lại tu viện. Thánh Tôma
lúc đó được thụ huấn với thánh Albertô, một học giả uyên bác, nổi tiếng thời
đó. Năm 27 tuổi, thánh Tôma đã trở thành giảng sư đại học với một kiến thức
uyên bác có thể hướng dẫn được giới trí thức đang say mê triết học Hy Lạp
ngoại giáo. Ngài đã viết bộ "Tổng luận thần học" đầy giá trị, để lại
cho Giáo Hội và hậu thế. Ngài nói Ngài đã múc tất cả sự khôn ngoan nơi Chúa
Giêsu qua suy niệm và cầu nguyện để viết nên: "Tổng luận thần học"
này.
Chúa và Giáo Hội thưởng công Ngài
Ngài qua đời lúc mới có 49 tuổi, cái tuổi đang
sung sức và việc dạy học đang nổi tiếng vào năm 1274. Ðức thánh cha Gioan XXII
phong Ngài lên bậc hiển thánh năm 1328. Năm 1567, Ðức Giáo hoàng Piô V lại cất
nhắc Ngài lên bậc tiến sĩ Hội Thánh với tước hiệu: "Tiến Sĩ Thiên Thần". Năm 1880, Ðức thánh cha Lêo XIII đặt Ngài làm quan thầy các trường công
giáo.
Lạy Chúa, Chúa đã làm cho thánh Tôma trở nên một
bậc thầy lỗi lạc vì đã ban cho Người lòng tha thiết sống cuộc đời thánh thiện
và hăng say giảng dạy đạo lý cao siêu. Xin Chúa thương mở lòng soi trí để chúng
con ngày càng hiểu biết điều Người dạy và ra công bắt chước điều Ngài làm (Lời
nguyện nhập lễ, lễ thánh Tôma Aquinô, linh mục, tiến sĩ Hội Thánh).
Linh mục Giuse Nguyễn Hưng Lợi DCCT
