Trong Kinh Thánh, chúng ta
thấy mỗi lần ra tay cứu giúp một người gặp cảnh cùng khốn ngặt nghèo đến kêu
xin Người, Chúa Giêsu thường giải thích: “Chính lòng tin của con đã cứu con!”.
Yếu tố quyết định là lòng tin, đến nỗi Tân Ước viết rằng có khi Chúa Giêsu
không làm được phép lạ nào cho người ta vì họ không tin (x. Mc 9,23-24; 6,5).
Và Chúa thì không muốn dùng phép lạ để ép cho người ta phải tin.
Con người gồm có xác và hồn,
có bề ngoài và bề trong ; nói theo cách của một số người học thức, con người là
tinh thần nhập thể. Bề trong bề ngoài đều cần thiết cả. Thường thì bề trong (ví
dụ tâm tình của ta, ý nghĩ của ta) phải được diễn tả ra bên ngoài trong lời
nói, cử chỉ, hành động. Khi ta yêu mến ai, đương nhiên ta sẽ tìm cách biểu lộ
tâm tình đó ra bên ngoài, hơn nữa, lắm khi nó tự bộc lộ ra dù ta không cố tình
cố ý… Đức tin đích thực cũng thế.
Thánh Gia-cô-bê quả quyết:
đức tin không hành động là đức tin chết (x. Gc 2,17). Không có chuyện sống đạo
hoàn toàn tại tâm. Nhưng nếu nói cách triệt để thì cái tâm, cái thái độ bên
trong mới có tầm quan trọng quyết định, chứ không phải cái bề ngoài.
Các cử chỉ, lời nói, hành động
bề ngoài đôi khi phản bội ta, nghĩa là không diễn tả hết hay diễn tả đúng những
gì ta ấp ủ trong lòng; tệ hơn, không hiếm khi chính ta dùng chúng để lừa dối kẻ
khác. Nhưng loài người lừa dối nhau chứ không thể lừa dối Thiên Chúa được vì
Người thấu suốt lòng dạ chúng ta.
Câu chuyện dân Israel thảm
bại dù đã đưa Hòm Bia Giao Ước của Thiên Chúa ra trận địa, nhắc nhở chúng ta
hai điều trong đời sống đạo. Điều thứ nhất là một lời cảnh giác. Phải canh chừng
đừng biến các hình thức, những dấu hiệu bề ngoài của lòng tin, vốn luôn luôn cần
thiết, thành cái vỏ không ruột, cái xác không hồn, nhất là biến thành những cái
máy tự động “ban ơn”, che chở chúng ta. Ảnh đeo cổ, tượng thánh gắn trên xe hay
đặt trong nhà ngoài ngõ, nước thánh rảy trên mình hay trên đồ vật, làm tuần tam
nhật hay cửu nhật, giữ chín lần liên tiếp thánh lễ ngày thứ sáu đầu tháng, đi
hành hương v.v. , tự bản thân chúng không có sức thiêng nào cứu vớt chúng ta cả.
Hiệu năng của chúng là do Thiên Chúa ban cho khi ta làm những việc đó với lòng
tin yêu Chúa.
Điều nhắc nhở thứ hai,
chính là một lời động viên người tín hữu sống đức tin, chứ không chỉ giữ đạo.
Người Kitô hữu tiên vàn là người tin vào Chúa Giêsu Kitô, Đấng đã chết và sống
lại cho hết thảy mọi người. Họ sống niềm tin ấy bằng sự gắn bó trọn vẹn với Người,
hoàn toàn tín thác vào Người và, vì yêu mến Người, họ cố gắng tuân giữ các điều
Người dạy bằng cách ra sức đem Tin Mừng của Người ra thực hành trong suốt cuộc
đời. Họ biết rằng chính nhờ đức tin mà họ được cứu độ như Chúa đã phán: “Ai
tin Ta sẽ sống muôn đời” (Ga 6,47). Đức tin soi sáng cuộc đời họ, làm cho nó có
một ý nghĩa. Những việc sùng kính, những việc đạo đức có mục đích giúp các môn
đệ Chúa Kitô sống cho ra người Kitô hữu hơn, gia tăng đức ái trong họ tức là
lòng mến Chúa yêu người. Những việc đó đòi hỏi người ta phải có đức tin trước
đã. Thiếu đức tin, chúng sẽ chẳng có ý nghĩa gì và sẽ giống như những chiếc
bình rỗng.
Nên lưu ý rằng Giáo Hội
không đặt các việc sùng kính ngang hàng với Lời Chúa và các Bí Tích. Ta không
thể bỏ qua Lời Chúa và các Bí Tích được, ta vẫn có thể cầu nguyện với Đức Mẹ,
và hiển nhiên là việc tham dự tích cực thánh lễ ngày Chúa Nhật vẫn có giá trị
hơn tất cả mọi cách sùng kính riêng tư. Các việc sùng kính này không được phép
trở thành một cánh rừng rậm trong đó người ta bị lạc hướng và không nhìn thấy
cái cốt yếu nữa. Đối tượng cốt yếu của lòng tin là chính Thiên Chúa, Cha chúng
ta và Đức Giêsu Kitô Con của Người, Đấng duy nhất có thể cứu độ chúng ta, cùng
với Chúa Thánh Thần, Đấng thánh hóa chúng ta.
Tóm lại, nếu thiếu những
tâm tình căn bản trên đây và chỉ quan tâm làm các việc đạo đức bên ngoài, rồi
nghĩ rằng nguyên các việc đó đã đủ để cho mình được Chúa cứu giúp và ban ơn cứu
độ, thậm chí mình có quyền được ơn ấy, nếu như thế thì đó là bùa chú, là mê tín
dị đoan, không phải là đức tin Kitô giáo.
Lm. Nguyễn Hồng Giáo, dòng
Phanxicô
