Cô có nghĩa là lẻ loi
Đơn có nghĩa là một mình.
Như
vậy, cô đơn là trạng thái của một người, không có
ai thân, không nơi nương tựa.
Một
tác giả đã viết về sự cô đơn như sau: "Cô đơn
là cho đi mà không có người nhận, muốn nhận mà không
có ai cho". Cô đơn là chờ đợi, mà cái mình chờ
chẳng bao giờ đến. Như hai bờ sông nhìn nhau mà vẫn
nghìn trùng xa cách bởi giòng sông, nên cô đơn là gần
nhau mà vẫn cách biệt. Không phải cách biệt của không
gian mà là cách biệt của cõi lòng.
Có thể, vợ cô đơn bên chồng, con cái cô đơn bên cha mẹ. Càng gần nhau mà vẫn cách biệt thì nỗi cô đơn càng cay nghiệt mà vẫn phải gần nhau thì lại càng cô đơn hơn. Tôi cô đơn khi tôi bị vây bọc bởi những con sông thờ ơ, những mây mù ảm đạm. Tôi có thể cô đơn vì tôi không đến với những người khác (Lẽ sống, tr 38).
Giới
trẻ hay thấy mình cô đơn vì chưa tìm được đối tượng
của tình yêu. Thực ra, sự cô đơn đây chỉ là nỗi
buồn vu vơ, nhẹ nhàng và lãng mạn vì chưa tìm được
một người để chia sẻ tâm tình. Vì thế, họ thích đọc
những bài thơ, hay hát những bài có vẻ sướt mướt
như một nhạc sĩ nào đó đã viết: "Đời tôi cô
đơn nên yêu ai cũng cô đơn". Họ phóng chiếu tâm
tình của mình lên người khác và tưởng ai cũng cô đơn
giống như mình. "Hai người sống giữa cô đơn,
Nàng như cũng có nỗi buồn giống tôi."
Cô đơn là điều đáng sợ.
Khi
chúng ta hỏi nhau: ”Điều gì đáng sợ nhất”? Dường
như chúng ta đều không tránh khỏi lúng túng. Chúng ta cảm
thấy có biết bao điều đáng sợ trên đời này...
Chúng
ta còn nhớ đến những tác phẩm văn học đã đọc? Tôi
rất nhớ truyện ngắn “Chí Phèo” của nhà văn Nam Cao,
trong đó có một câu tả tâm trạng Chí Phèo khi ốm lăn
quay sau một trận rượu say khướt ”Cô đơn, cái này
đáng sợ hơn cả đói rét và ốm đau”. Thì ra, theo Nam
Cao, cô đơn là điều đáng sợ nhất.
Triết
gia hiện sinh người Pháp, ông Jean Paul Sartre, trong cuốn
tiểu thuyết tựa đề là “Bức tường”, đã đặt vào
môi miệng của anh Pierre, con người cô đơn bệnh hoạn
cảm thấy ngăn cách không hiểu được thái độ sống
của người tình mình là cô Agatha những lời tâm sự đầy
cay đắng như sau: "Có một bức tường ngăn cách
giữa chúng tôi, tôi nhìn thấy và nói chuyện hằng ngày
với cô, nhưng xem ra cô đang sống bên kia bức tường.
Tôi thắc mắc không biết có cái gì ngăn cách giữa tình
yêu của chúng tôi hay không"?
Trong
cuốn tiểu thuyết vừa kể, Jean Paul Sartre đã mô tả một
cách tài tình sự cô đơn không đối thoại được với
nhau giữa người với người. Kinh nghiệm đau thương này
có thể xảy ra cho chính con người thời nay, cho chính
chúng ta trong giờ phút này. Sự thiếu thông cảm, thiếu
đối thoại giữa người với người có lẽ không do
nguyên nhân khác biệt văn hóa, chủng tộc cho bằng sự
nghi kỵ, thái độ ích kỷ của con người. Sống trong cô
đơn thiếu thông cảm, con người không thể phát triển
hết tài năng của mình, không thể sống trọn cuộc sống
và chắc chắn là không thể sinh hoa trái.
Cô
đơn và đời sống vợ chồng.
1.Lý
do của sự cô đơn.
Thiên
Chúa đã dựng con người có nam có nữ cho họ được kết
hợp với nhau để trở nên một xương một thịt, họ
sống với nhau như đũa có đôi, như răng với lợi, tại
sao vợ chồng sống bên nhau mà lại có thể cô đơn được?
Trên
nguyên tắc là không có cô đơn trong đời sống vợ
chồng, vì họ đã trở nên một xương một thịt, một
lòng một ý, nhưng trong thực tế, có nhiều lý do khiến
vợ chồng vẫn cảm thấy cô đơn: đồng sàng nhưng
dị mộng, sống gần kề nhau mà lòng vẫn nghìn trùng
xa cách. Chúng ta có thể đưa ra một vài lý do:
*
Tình yêu đã nhạt nhòa.
Khi
mới quen biết nhau người ta yêu nhau say đắm, nhưng khi
sống trong gia đình, va chạm vào thực tế, với biết bao
khó khăn, người ta mới bừng tỉnh, tình yêu bị giảm
sút không còn thắm thiết như thuở ban đầu như thi sĩ
Hồ Dzếnh nói:
"Tình
chỉ đẹp khi còn dang dở. Đời mất vui khi đã vẹn câu
thề."
Ông Chamfort cũng
phụ họa theo:"Hôn nhân là mồ chôn tình yêu". Dĩ
nhiên, không phải lấy nhau rồi thì hết yêu nhau, nhưng
chỉ có nghĩa là tình yêu sẽ giảm sút đi. Vì
thế mới có người nói "Phải rửa tội cho tình yêu
mỗi buổi sáng, và phải cưới nhau lại mỗi ngày".
* Có sự hiện diện của người thứ ba. Đôi lúc vợ hoặc chồng không còn trung tín với hôn ước đã ký với nhau trong lễ Hôn phối để xảy ra cảnh éo le: ”Ông ăn chả, bà ăn nem”. Lúc ấy, tâm tình hoặc tư tưởng của vợ hoặc chồng đã hướng về một đối tượng khác, làm cho cuộc sống vợ chồng trở thành tẻ nhạt và cô đơn.
*
Thiếu sự hòa hợp tâm lý.
Tâm
lý nam nữ đã khác nhau, kèm theo sự khác biết về văn
hóa, phong tục, chủng tộc, sở thích, tôn giáo… làm cho
người ta không hiểu nhau, không thông cảm với nhau, nhiều
khi tình trạng trở nên căng thẳng khẩn trương. Do đó,
cần có sự tìm hiểu để tránh những xích mích, những
va chạm, bất hòa để tiến đến sự hòa hợp với nhau.
*
Thiếu tinh thần bao dung.
Ai
cũng có lập trường riêng, một đường hướng riêng cần
phải bảo vệ. Nếu hai vợ chồng có hai đường hướng
riêng khác biệt nhau, không nhường nhịn nhau, không dung
hòa để đi một cái gì chung nhất thì không bao giờ đi
đến chỗ hiệp nhất được, nhất là khi tự ái dâng
lên cao. Nhường nhịn là giải pháp tốt nhất.
Truyện
vui : Ai quyết định?
Khi
đến dự tiệc mừng lễ Vàng hôn phối của một đôi vợ
chồng già rất hạnh phúc, một thanh niên thành thật hỏi
ông cụ:
-
Thưa cụ, cháu thấy gia đình cụ thật hạnh phúc. Xin cụ
cho biết bí quyết nào đã giúp cho hai cụ trong suốt cuộc
đời hôn nhân sống hạnh phúc như vậy?
Cụ
già vui vẻ trả lời:
-
Chả nói giấu gì cháu, bí quyết hạnh phúc của tôi là: cái gì cả vợ chồng nhất trí thì quyền quyết định
là tôi. Còn cái gì hai người không nhất trí thì vợ tôi
quyết định.
2. Giải
pháp cho sự cô đơn: Chúng ta tạm đưa ra hai giải
pháp để giải tỏa sự cô đơn trong cuộc sống hằng
ngày, nhất là trong đời sống vợ chồng, đó là giải
pháp tự nhiên và giải pháp siêu nhiên.
a)
Giải pháp tự nhiên: Đối thoại
Đối
thoại là chiều kích hiện sinh không thể thiếu trong cuộc
đời con người. Cái tôi luôn hướng đến người khác
ngoài tôi ra, để đối thoại, để phát triển chính
mình, vì:"Người ta có miệng có môi. Khi buồn thì
khóc, khi vui thì cười."
Trên
bình diện suy tưởng tự nhiên, chúng ta có thể áp dụng
hai chia sẻ sau đây:
-
Trước hết là tư tưởng của triết gia Ferdinand EBNER,
một triết gia Kitô, như sau: Lời nói và tình thương
là hai phương thế để đối thoại với người chung
quanh. Lời nói và tình thương đi đôi với nhau… Tình
thương giúp ta tìm ra lời nói đúng… Lời nói mà không
có tình thương, là lạm dụng, dễ làm mất lòng.
-
Thứ đến là câu cách ngôn truyền thống khôn ngoan Do
thái: Đó là Thiên Chúa đã ban cho con người hai lỗ tai
và một cái miệng. Điều này có nghĩa là để đối
thoại với nhau, con người cần lắng nghe nhiều hơn trước
khi nói.
Tổng kết lẽ khôn ngoan con người về đối thoại, chúng ta có thể nói: cần lắng nghe trước, nói sau, nhưng trong mọi sự phải có tình thương là linh hồn cho thái độ lắng nghe cũng như thái độ nói ra. Tình thương là linh hồn cho mọi hoạt động của con người. Và đặc biệt, đối với Kitô hữu, tình thương đó phải là tình thương bác ái, là chính Chúa Kitô, là những tâm tình của Chúa Giêsu Kitô.
Tổng kết lẽ khôn ngoan con người về đối thoại, chúng ta có thể nói: cần lắng nghe trước, nói sau, nhưng trong mọi sự phải có tình thương là linh hồn cho thái độ lắng nghe cũng như thái độ nói ra. Tình thương là linh hồn cho mọi hoạt động của con người. Và đặc biệt, đối với Kitô hữu, tình thương đó phải là tình thương bác ái, là chính Chúa Kitô, là những tâm tình của Chúa Giêsu Kitô.
b)
Giải pháp siêu nhiên: Lời Chúa
Thiên
Chúa đã dựng nên người nam người nữ cho họ sống
khắng khít với nhau trong gia đình, trên nguyên tắc, gia
đình phải là tổ ấm, trong đó vợ chồng, cha mẹ, con
cái sống yêu thương đùm bọc lẫn nhau, sống trên thuận
dưới hòa, trong ấm ngoài êm, nhưng trong thực tế, nhiều
gia đình đã biến tổ ấm thành ngục tù nơi giam hãm các
thành viên, hoặc như một chiếc quán trọ trong đó người
ta chỉ ở tạm thời, không chút quyến luyến.
Truyện: Cảm nhận của Maxim Gorki.
Khi
văn hào Maxim Gorki của Nga viếng thăm Mỹ quốc, ông được
bạn bè đưa đến một khu giải trí nổi tiếng ở
California. Họ muốn ông chứng kiến cảnh trùng trùng điệp
điệp của những đám đông đến đây giải trí.
Mỗi
ngày ông được đi xem một cảnh quan. Hôm thì cảnh từng
đoàn người nhào lộn với các trò chơi trên không trung.
Hôm thì cảnh đua thuyền trên mặt hồ. Hôm thì viếng
thăm các bảo tàng viện nổi tiếng. Hôm thì lại đi xem
các đoàn xiếc, các vũ nữ trình diễn.
Tóm
lại, những người Mỹ muốn cho ông khách đến từ một
nước xã hội chủ nghĩa thưởng thức được tất cả
những trò giải trí tại một quốc gia được xem là văn
minh nhất thế giới.
Sau
một tuần lễ hướng dẫn vị thượng khách du ngoạn và
giải trí, người ta hỏi cảm tưởng của ông. Thinh lặng
một lúc, ông phát biểu: ”Các ông phải là những
người buồn bã lắm”.
Thế
giới càng văn minh, khoảng cách giữa con người cũng được
rút vắn lại. Tuy nhiên, mâu thuẫn thay, con người ngày
nay càng cảm thấy cô đơn. Những phương tiện giải trí
mỗi ngày một gia tăng và tối tân là để lấp đi nỗi
cô đơn trong lòng người. Khi tâm hồn càng trống rỗng
thì con người càng tìm mọi cách để lấp đầy nó.
Sự
thiếu thông cảm, thiếu đối thoại giữa người với
người có lẽ không do nguyên nhân khác biệt văn hóa
chủng tộc cho bằng do sự nghi kỵ, do thái độ ích kỷ
của con người. Để giải thoát con người khỏi cảnh cô
đơn, Đức Giêsu từ lâu đã mạc khải một bí quyết
qua dụ ngôn được kể lại nơi Tin mừng thánh Gioan đoạn
15 nói về cây nho và cành nho.
Suy
gẫm về dụ ngôn này, chúng ta thấy dụ ngôn cây nho và
cành nho của Đức Giêsu mạc khải cho con người bí quyết
sống hiệp thông, sống yêu thương với nhau để sinh hoa
trái, để sống trọn cuộc sống của mình. Bí quyết đó
là sống kết hợp với Đức Kitô.
Thiên
Chúa là Tình yêu, là sự hiệp thông. Thiên Chúa muốn cho
con người sống hiệp thông với Ngài để có thể sống
hiệp thông với nhau trong tình yêu thương.
Ông Raoul
Follereau, Tông đồ của những kẻ nghèo hèn, nhất là
những người bị bệnh cùi bị loại ra bên lề xã hội
đã nhận xét như sau :"Không có Thiên Chúa hiện diện
giữa con người, thì con người khó mà đối thoại với
nhau, nhìn nhau như là anh chị em".
Đó
là bí quyết để con người thoát ra khỏi cô đơn và
sống hiệp thông hiệp nhất với nhau.
Lm. Giuse Đinh lập Liễm