Hội Thánh nói gì về những
trẻ em chết mà chưa được rửa tội?
Đây là một chủ đề thần học
sâu rộng trải dài trong lịch sử Thần Học, bắt đầu từ thời Thánh Augustin, sôi nổi
suốt thời Trung Cổ, và day dứt cho tới hôm nay.
Hiện nay vấn đề càng được
quan tâm hơn bởi có liên quan đến luân lý sự sống: việc phá thai quá phổ biến,
có khi còn được hợp pháp hoá trong một số quốc gia để hạn chế dân số, việc chọn
tạo nòi giống ưu sinh, chọn giới tính, việc nuôi phối các bào thai dùng trong y
học... Rất nhiều vấn nạn được nêu lên đã khiến Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II,
lúc còn sống, đã yêu cầu Uỷ Ban Thần Học Quốc Tế nghiên cứu kỹ lưỡng hơn vấn đề
này.
Chúng ta chỉ tìm hiểu một số điểm chính:
Sự cần thiết của Bí Tích
Thánh Tẩy
Ngay từ thời sơ khai, Hội
Thánh đã ghi nhớ lời Chúa Giê-su dạy về sự cần thiết phải được “tái sinh bằng
nước và Thánh Thần” (Ga 3, 5) để có thể được nhận vào Nước Trời. Do đó Hội
Thánh, qua định tín của các Công Đồng, đã dạy rằng: “Ngoài Bí Tích Thánh Tẩy, Hội
Thánh không có phương thế nào khác bảo đảm cho con người được hưởng hạnh phúc đời
đời. Vì thế, Hội Thánh không sao lãng sứ mệnh Chúa đã giao phó là rửa tội cho tất
cả những ai có thể lãnh nhận, để họ được tái sinh nhờ nước và Thánh Thần.” (GLCG, 1257; xem thêm Lumen Gentium, 14)
Chính trong mối quan tâm
như vậy mà Giáo Hội khuyên các bậc cha mẹ phải lo cho con cái mình được rửa tội
sớm nhất sau khi sinh và được chuẩn bị chu đáo để lãnh nhận ơn Bí Tích Rửa Tội
(GL, 867; x. GLCG 1250)
Tuy nhiên, liên quan đến
các trẻ em chết mà chưa được rửa tội, GLCG, 1261 ghi: “Hội Thánh chỉ còn biết
trao phó các em cho lòng thương xót của Thiên Chúa từ bi, như Hội Thánh đã làm
trong nghi lễ an táng dành cho các em”. Bởi vì, Thiên Chúa đã liên kết Ơn Cứu Độ
với Bí Tích Thánh Tẩy, nhưng chính Người không bị các Bí Tích ràng buộc (xem
GLCG, 1257).
Vì thế, chúng ta hy vọng có
một con đường cứu độ dành cho những trẻ em chết mà chưa được rửa tội. Thật vậy,
Thiên Chúa giàu lòng thương xót muốn mọi người được cứu rỗi và Chúa Giêsu đã
trìu mến các em nên đã nói: “Hãy để trẻ em đến cùng Thầy, đừng ngăn cản chúng.”
(Mc 10, 14)
Vấn đề
Để đón nhận phúc Thiên Đàng
và Hưởng Kiến mọi người phải được tái sinh nhờ Bí Tích Thánh Tẩy. Nhưng ngay từ
buổi đầu, vấn đề đã được nêu lên: những người không rửa tội, mà không do lỗi lầm
của họ, có được cứu độ không? Trường hợp cụ thể là những người tân tòng, chưa
được rửa tội, nhưng đã phải chịu tử đạo? Do đó, từ rất sớm Giáo Hội đã nhìn nhận
có một hình thức rửa tội khác nơi các vị Tử Đạo, đó là rửa tội bằng máu.
Về sau các nhà thần học bắt
đầu truy vấn rộng thêm về trường hợp của những người thành tâm thiện chí, những
người nỗ lực tìm kiếm Thiên Chúa qua lương tâm tự nhiên, nhưng đã không bao giờ
đón nhận được Tin Mừng Cứu Độ. Số phận đời đời của họ ra sao? Đức Tin Công
Giáo cho rằng những người này có thể được cứu độ. Niềm tin này được rọi sáng một
phần qua Thông Điệp Mystici Corporis Christi của Đức Piô XII, dạy rằng người ta
có thể liên kết với Giáo Hội inscio quodam desiderio ac voto (nhờ lòng ước muốn
mà không hay biết), thường được gọi là rửa tội theo lòng muốn.
Công Đồng Vatican II đã
trình bày vấn đề này trong Hiến Chế Tín Lý về Giáo Hội, minh định rằng: “Những
người vô tình không nhận biết Phúc Âm của Chúa Kitô và Giáo Hội Người, nhưng nếu
thành tâm tìm kiếm Thiên Chúa, và dưới tác động của ơn thánh, họ cố gắng chu
toàn Thánh Ý Thiên Chúa trong công việc mình theo sự hướng dẫn của lương tâm,
thì họ có thể được cứu rỗi.” (LG, 16)
Lý thuyết về Lâmbô
Vậy những người thành tâm
tìm kiếm Thiên Chúa, nhưng không được rửa tội, trước tiên phải kể đến những người
trong Giao Ước Cũ, những Ngôn Sứ, những Tổ Phụ, biết bao Tôi Tớ trung thành phục
vụ Thiên Chúa như Môsê, Đavít, Giôsuê... những người lành thánh... Họ chết đi
mà cửa Nước Trời chưa được Chúa Kitô mở ra cho họ, người ta cho rằng nơi họ ở để
chờ đợi vào Thiên Đàng là Lâmbô (do tiếng Latinh Limbus, có nghĩa là: bờ, rìa,
mép, viền) – một vị trí giữa Thiên Đàng và Hỏa Ngục. Đây gọi là Limbus patrum
(Lâmbô của tiền nhân). Chắc chắn quan điểm này là sự nối dài tư tưởng Do Thái
về Sheol (Lc 16, 22 tt). Trong thần học của các Giáo Phụ, đây là nơi Chúa
Kitô xuống sau khi chết (1Pr 3, 18 – 20) và trước lúc phục sinh để “rao giảng
cho các vong linh còn đang bị giam cầm”. Thần học Kitô Giáo quan niệm về Limbus
patrum như thế để khái quát về Ơn Cứu Độ dành cho những người đi trước Chúa
Kitô trong lịch sử, đồng thời cho rằng Ơn Cứu Độ duy bởi Chúa Kitô Con Thiên
Chúa.
Từ quan niệm về Limbo
patrum, có tính cách thời gian, các thần học gia đã suy diễn về Limbusinfantium
hay puerorum (Lâmbô dành cho trẻ em), là nơi ở vĩnh viễn cho những trẻ em chết
mà chưa được rửa tội, và cho những người chết khi còn mắc tội nguyên tổ nhưng
không mắc tội trọng riêng.
Một số Lập Trường về Lâmbô
Lý thuyết là lý thuyết, còn
Giáo huấn Giáo Hội chưa bao giờ chính thức xác định Lâmbô là có thật.
- Hai Công Đồng Lyon II năm
1274 và Florence 1439 phán quyết rằng chết mà còn mang Tội Nguyên Tổ thì phải
sa hỏa ngục, nhưng tình trạng của họ khác hẳn với những người chết trong tội
riêng (DS 858, 1306).
- Các thần học gia Tây
Phương thời Trung Cổ nghiêng về lập trường của Thánh Augustin, nhưng mang những
nét biến thái khác nhau. Thánh Augustin, trong khi phi bác chủ trương của nhóm
Pelagio (354 – 420) về tội nguyên tổ, đã bác bỏ ý niệm về một nơi giữa thiên
đàng và hỏa ngục (Lâmbô) và cho rằng những trẻ em chết chưa được rửa tội phải
chịu hình phạt đời đời, nhưng hình phạt này là nhẹ nhàng nhất (Enchiridion 93). Một cách chung, hình phạt mà Thánh Augustin cho là “nhẹ nhàng nhất” thì các
thần học gia của giai đoạn này cho là “nhẹ nhàng hơn”.
- Đối với Abelard thì các
trẻ này không được phúc hưởng kiến.
- Còn đối với Thánh Tôma:
các trẻ này mất cả ơn thánh sủng và ơn hưởng kiến. Tuy nhiên, ngài cho rằng
chúng được hưởng hạnh phúc tự nhiên tùy theo những khả năng tinh thần của chúng, chứ không phải hạnh phúc siêu nhiên của ơn hưởng kiến (De malo 5, 4, ad
4).
- Thần học sau thời Cải
Cách và thần học hiện đại trình bày những phương thế ngoại Bí Tích, nhưng được
coi như Bí Tích. Chẳng hạn, rửa tội bằng máu như đối với các hài nhi bị sát hại
tại Bêlem (Mt 2, 16). Lời cầu nguyện và ước muốn của cha mẹ trẻ em được coi
như Rửa Tội do lòng muốn (Cajetan).
- Vào thế kỷ 19, H. Klee lại
đóng góp thêm một ý tưởng rằng trẻ em phải ở một mức độ trí khôn nào đó thì mới
có đủ quyết định thuộc về hoặc chống Thiên Chúa.
- Còn H. Schell biện luận rằng
chính sự đau đớn vào lúc chết cũng được coi như một phương thế ngoại Bí Tích
giúp đạt phúc Thiên Đàng.
- Một cách chung, các thần
học gia đương đại có khuynh hướng nghiên cứu vấn đề Lâm-bô trong bối cảnh thần
học về sự chết. Khi sự chết được coi như chọn lựa sau cùng (P. Glorieux, K.
Rahner, L. Boros, G. Lohfink, G. Greshake) thì quan niệm về Lâmbô trở nên
không cần thiết nữa.
- Một số thần học gia khác
lại cho rằng Ơn Cứu Độ cho các trẻ em chưa được rửa tội không hệ tại lúc chết,
nhưng sau khi chết (M. Laurenge, V. Wilkins). Lúc ấy, chọn lựa của trẻ em là
cần thiết và có tính quyết định. Chọn lựa này có thể biểu tỏ ngay sau khi chết
hoăc vào Ngày Chung Thẩm. Chủ trương này, như thế xác nhận Lâmbô hiện hữu cho tới
lúc kết thúc lịch sử.
Kết luận
Theo khả năng giới hạn,
chúng tôi chỉ có thể trình bày vấn đề một cách khái quát để tìm hiểu một chủ đề
Thần Học vốn khó khăn, nhưng rất bức xúc trong bối cảnh văn hóa hiện nay. Thiết
tưởng trong khi suy nghĩ về số phận các thai nhi và các em nhỏ, là nạn nhân của
những tội ác con người, hoặc vì một lý do nào đó, chết mà chưa được lãnh nhận
Bí Tích Thánh Tẩy thì chúng ta hãy tin như Hội Thánh tin:
Ơn Cứu Độ không tự chúng ta
đạt được, nhưng do ơn Chúa ban không, và “Thiên Chúa muốn cho mọi người được cứu
độ” (Tm 2, 4). Vậy hãy “Trao phó các em cho lòng thương xót của Thiên Chúa từ
bi, Người “có một con đường cứu độ riêng dành cho các em” (GLCG, 1261).
Lm. Giuse NGÔ QUANG TRUNG, Giáo Phận Long
Xuyên
