Thánh Augustinô, bậc trí thức
của mọi thời.
1. Hối nhân trở thành thánh
nhân.
Thánh Augustinô sinh ngày
13 tháng 11 năm 354, tại Tagaste, nay là thành phố Souk-Ahras thuộc nước
Algeria, nằm phía Bắc Phi Châu. Cha ngài là thị trưởng Patricius, thuộc gia tộc
quyền quý và mẹ là Monica, một tín hữu công giáo, đạo hạnh, gương mẫu và giàu
nhân đức. Mẹ Monica đã kiên trì cầu nguyện xin Chúa hướng dẫn và mở lòng người
chồng và người con trai yêu quý tìm về nguồn Chân Thiện Mỹ. Ơn Chúa rất huyền
nhiệm và linh động nơi cuộc đời Augustinô.
Khi còn bé, Augustinô là một
cậu bé tinh nghịch, thông minh xuất chúng, nên cậu là niềm hãnh diện của ông
Patricius. Sau 16 năm sống với gia đình tại Tagaste, ngài đã được cha mẹ cho đi
học về văn khoa hùng biện tại Carthage vào cuối năm 370.
Thành phố Carthage là một
thành đô phồn thịnh, những tòa nhà nguy nga lộng lẫy, thổ dân ở đây đa số là đa
thần, và lối sống cao xa dễ đưa con người vào con đường xa hoa trụy lạc. Cuộc sống
ở đô thành đã thu hút biết bao bạn trẻ, và Augustinô cũng không ngoại lệ. Tuy
con đường học vấn trổi vượt hơn các bạn học nhưng đời sống tâm linh và luân lý
bị suy sụp.
Năm 19 tuổi, Augustinô đã
trở thành giáo sư triết học. Sự thành công trong học vấn đã tạo cho ngài một chỗ
đứng vững vàng trong xã hội. Những kiến thức thâm thúy và sự khôn ngoan của triết
gia Cicero đã gợi trong tâm thức Augustinô nỗi khát vọng tìm kiếm sự khôn ngoan
chân thật. Khi nghe giáo chủ của giáo phái Manikê hùng biện về giáo thuyết của
họ, ngài bị thu hút và đã gia nhập giáo phái này. Với tài hùng biện sẵn có,
ngài đã thuyết phục được bao nhiêu người gia nhập vào giáo phái đó.
Sau những năm theo học tại
Carthage, năm 373, ngài trở về quê Tagaste, nhưng mẹ ngài không thể đón nhận một
người thuộc bè phái Manikê dù đó là con trai của mình. Nhưng tình yêu đã khiến
Monica tha thứ và hết lời khuyên con trở về chính lộ. Thời gian ở Tagaste,
Augustinô đã mở lớp dạy môn khoa Ngữ Văn để kiếm tiền sinh sống.
Suốt 9 năm làm tín đồ
Manikê, đến năm 383, khi tròn 29 tuổi, ngài ao ước sang Ý để lập nghiệp, nhưng
ý định này không được mẹ tác thành. Tuy nhiên, ngài vẫn trốn mẹ mà đi sang
thánh đô Rôma, nước Ý. Khi đến nơi, ngài đã lâm trọng bệnh và sau khi hồi phục
ngài đã mở lớp dạy chuyên khoa văn hùng biện. Học sinh ở đây không trả lệ phí
nên ngài nản lòng và bỏ dạy. Cuối cùng, ngài xin dạy tại đại học ở Milan. Là một
giáo sư dạy triết học, ngài say mê tìm kiếm và đào sâu vào triết lý của Plato.
Năm 384-387, là giai đoạn
khủng hoảng niềm tin. Giai đoạn khủng hoảng được chấm dứt khi ngài nghe bài giảng
thật huyền nhiệm của thánh Giám mục Ambrôsiô. Phục Sinh năm 387, Augustinô được
Rửa tội tại Nhà thờ Milan. Ít lâu sau, đang khi phải chiến đấu dữ dội với những
ham muốn của xác thịt, ngài đã nghe như có tiếng thúc bách từ nội tâm là hãy cầm
sách Thánh lên để đọc. Ngài mở thư thánh Phaolô gửi cho giáo đoàn Rôma: “Chúng
ta hãy ăn ở cho đúng đắn như người đang sống giữa ban ngày: không chè chén say
sưa, không chơi bời dâm đãng, cũng không cãi cọ ghen tương. Nhưng anh em hãy mặc
lấy Chúa Giêsu Kitô, và đừng chiều theo tính xác thịt mà thỏa mãn các dục vọng”
(Rm 13,13-14). Niềm vui và sự bình an
khôn tả tràn ngập tâm hồn Augustinô và đã biến đổi cuộc đời của ngài hoàn toàn.
Hè năm 387, Augustinô cùng
với mẹ và các bạn đồng hành đến cảng Ostia. Ít lâu sau, mẹ ngài qua đời và được
chôn cất tại đây. Năm 388, ngài trở về Tagaste. Cùng với người bạn Alypius,
ngài đã thành lập đan viện để sống chiêm niệm. Năm 391, ngài được phong chức
linh mục thành Hippo và ở đây cho đến chết.
Khi nhận ra Đức Kitô là nguồn
ơn cứu độ, ngài đã viết rất nhiều sách để phi bác các lạc thuyết thời bấy giờ.
Năm 395 ngài được phong làm phụ tá Đức Giám mục thành Hippo. Sau khi Đức Giám mục
Valerius thành Hippo băng hà năm 396 thánh Augustinô lên kế vị. Sự khôn ngoan
và thánh thiện của ngài đã giúp cho Giáo hội Phi Châu tiến triển rất nhiều.
Ngài còn để lại những bộ sách quý giá về thần học, minh giáo và chú giải Thánh
Kinh. Trong suốt quãng thời gian làm Giám mục, ngài còn thể hiện một tinh thần
khiêm tốn và tình huynh đệ bác ái tuyệt hảo đối với các linh mục dưới quyền
ngài.
Sau khi trở lại, thánh
Augustinô sống nhưng không còn phải là ngài sống nữa, mà là Đức Kitô sống nơi
ngài. Khi mọi sự đã hoàn tất, Chúa đã gọi ngài một lần nữa qua cơn bệnh trầm trọng
và đã qua đời ngày 28 tháng 8 năm 430 tại Hippo. Ngài đã được phong thánh và được
nâng lên hàng Tiến sĩ Hội Thánh vào năm 1303.
Thánh Augustinô trở lại vào
năm 33 tuổi và 3 năm sau Ngài trở thành linh mục, rồi năm 41 tuổi làm giám mục.
Ngài biết Chúa và yêu Chúa tuy muộn màng nhưng thật nồng cháy “Con đã yêu mến
Ngài quá muộn, ôi Đấng tốt đẹp rất cổ kính và rất tân kỳ! Con đã yêu mến Ngài
quá muộn!”
"Này, Ngài vốn ở trong
con, mà con lại ở ngoài con và vì thế con tìm Ngài ở bên ngoài. Là kẻ xấu xa, con đã lăn xả
vào những vật xinh đẹp Ngài đã tạo dựng nên. Ngài đã ở với con mà con lại không
ở với Ngài. Chính những vật, nếu không hiện hữu trong Ngài thì không bao giờ hiện
hữu, đã cầm giữ con xa Ngài. Ngài đã kêu gọi, đã gào thét, đã thắng sự điếc lác
của con. Ngài đã soi sáng, đã chiếu rọi, đã xua đuổi sự mù lòa của con. Ngài đã
tỏa mùi thơm của Ngài ra và con đã được hít lấy và đâm ra say mê Ngài. Con đã
được nếm Ngài, và đâm ra đói khát Ngài; Ngài đã đụng tới con và con ước ao sự
bình an của Ngài”. (Tự thuật X, 27, 38). Ngài
đã cầu nguyện, đọc tìm hiểu Kinh Thánh và lắng nghe Lời Chúa nên luôn thao thức
“Lạy Chúa, Chúa đã dựng nên con cho Chúa và tâm hồn con luôn khắc khoải cho đến
khi được yên nghỉ trong Chúa” (Tự thuật
I, 1, 1).
2. Thánh Augustinô, bậc trí
thức của mọi thời
Thánh Augustinô để lại cho
Giáo hội một kho tàng tư tưởng quý giá trong 252 cuốn sách lớn nhỏ, 509 bài giảng
đủ loại, và 207 lá thư xa gần. Những tư tưởng bất hủ của ngài thường được trích
từ ba cuốn sách nổi tiếng là: Những thú nhận, Thành trì của Thiên Chúa, về Chúa
Ba Ngôi.
Nội dung tư tưởng phần lớn
tập trung vào ba lãnh vực: Triết học, thần học, linh đạo. Hình thức ngài dùng để
diễn tả nội dung là rất phong phú. Tất cả đều mang dấu ấn của một người học cao
về văn chương và hùng biện.
Đọc những tác phẩm của
thánh Augustinô, người nghiên cứu thấy:
Phần, mà ngài nhận được bởi
người khác, là rất đa dạng.
Phần, mà ngài tự suy nghĩ
ra, là rất sâu sắc. Ngài đã là giáo sư ở Thagaste, Carthage, Roma và Milan.
Ngài có quan hệ mật thiết với
nhiều bạn bè trí thức, trong đó có thánh Ambrôsiô. Trí thức của thánh Augustinô
được nhận thấy ở điểm chung này là: Say mê đi tìm sự thật, lẽ phải và đức khôn
ngoan.
Đối tượng là Thiên Chúa và
con người. Sau khi đã mãi miết đi tìm ở các trường phái, các trường học, các học
giả, thánh nhân đã đi tìm nơi Đức Kitô. Ngài thú nhận: Chỉ Đức Kitô mới cho
ngài thấy rõ sự thực, lẽ phải và sự khôn ngoan. Chỉ Đức Kitô mới là thầy chỉ
cho ngài thấy con đường phần rỗi. Đức Kitô dạy ngài qua gương đạo đức của mẹ
ngài là thánh Monica, qua Lời Chúa và trong nội tâm sâu thẳm của ngài. Ngài ghi
lại tất cả cuộc đời thăng trầm của ngài một cách rất khiêm nhường.
Với những tư tưởng trí thức
trộn vào những kinh nghiệm bản thân, thánh Augustinô đã phản bác các bè rối một
cách trí thức và đạo đức. Cũng với trí thức và đạo đức, ngài đã lập cộng đoàn
tu viện ở Thagaste, đã sống đời mục vụ khi làm giám mục ở Hippone.
Một chọn lựa đã được thánh
Augustinô hay nhắc tới, đó là đời sống bên trong hơn đời sống bên ngoài. Trong
mục vụ, thánh Augustinô lo cho đời sống bên ngoài của con chiên bằng nhiều
cách, nhất là bằng cách dạy bảo, cảnh báo, khuyên răn. Nhưng điều quan trọng
hơn ngài luôn cố gắng là, lo cho con chiên đi vào nội tâm mình, để gặp gỡ Đức
Kitô. Trong cố gắng ấy, ngài thường nhấn mạnh đến đời sống phục vụ trong yêu
thương, tình nghĩa theo gương Đức Kitô.
Chính Đức Kitô mới là Đấng
dạy dỗ nội tâm và đổi mới con người bên trong. Vì thế, mục đích sau cùng, mà
ngài nhắm tới trong mọi bài giảng, là dẫn con người đến với Đức Kitô.
Thánh Augustinô là niềm tự
hào của giáo phận Hippone, của Hội Thánh Phi châu, của Hội Thánh toàn cầu.
Nếu nhìn Hội Thánh Việt Nam
qua gương trí thức của ngài, chúng ta sẽ thấy mình còn nhiều điều phải cố gắng
thêm.
Bước đầu của trí thức là biết
nhận thấy vấn đề. Trong lãnh vực tư tưởng cũng như trong lãnh vực đời sống, trí
thức vẫn là một tiếng gọi. Dù đối thoại, dù đối kháng, chúng ta cần phải trí thức.
Nhất là trí thức Phúc Âm.
Những chọn lựa đạo đức, nếu
thiếu chiều sâu trí thức, sẽ khó có thể làm cho Chúa được vinh quang trên đất
nước Việt Nam hôm nay một cách hữu hiệu và lâu bền.
Trên đất nước Việt Nam hôm
nay và ngày mai, trí thức đang và sẽ phát triển ở mọi tầng lớp. Trí thức cũng
đang được khát khao ngay ở thôn quê bình dân nghèo túng.
Ước mong Công giáo Việt Nam
khi hiện diện và đồng hành, sẽ không thiếu một đội ngũ trí thức tầm cỡ đi đầu.
Vừa trí thức trong đạo, vừa trí thức ngoài đời.
Khối trí thức ấy sẽ sát
cánh kề vai với các trí thức xã hội, để cùng với tất cả đồng bào, xây dựng quê
hương chung là Việt Nam yêu mến của chúng ta.
Chúng ta thành khẩn dâng
lên Chúa mong ước trên đây với tâm tình cầu nguyện khiêm cung. (x. Vietcatholic 27-8-2010, nhân lễ kính
thánh Augustinô, suy nghĩ về trí thức; ĐGM Bùi Tuần).
3. “Giám mục vì anh chị em,
Kitô hữu với anh chị em”
Cho anh chị em, tôi là Giám
mục, cùng với anh chị em tôi là Kitô hữu. Tước hiệu thứ nhất là trách vụ đã
lãnh nhận, tước hiệu thứ hai là của ân sủng. Tước hiệu đầu nói lên mối nguy hiểm,
tước hiệu sau nói lên ơn cứu độ.
Thánh Augustinô đã sống một
đời sống cầu nguyện liên lỉ, không ngừng đào sâu Kinh Thánh. Kinh nguyện trong
cộng đoàn giúp ngài thêm mạnh mẽ. Sự ân cần của ngài đối với mọi người luôn là
một huyền thoại: những người dự tòng chuẩn bị bí tích Rửa Tội, những người bị mất
phương hướng luân lý viết thư xin ngài chỉ giáo, những giáo lý viên chán nản,
những linh mục mất định hướng thần học…
Đối với Augustinô, người
Kitô hữu phải kết hợp thành một thân thể duy nhất với Chúa Kitô. Vả lại, cuộc sống
Kitô hữu là gì, nếu không phải là mặc lấy Chúa Kitô, tái sinh trong Thiên Chúa
và trong sự thăng tiến tâm linh cho đến lúc gặp gỡ Thiên Chúa mặt đối mặt?
Lm. Giuse Nguyễn Hữu An
