Ðời
người không đáng là bao, và tất cả những gì có cùng
có hạn đều chẳng đáng là bao. Sẽ đến lúc mà một
người xem ra rất lớn lao đối với ta sẽ không còn nữa,
lúc mà người ấy sẽ như một em bé chưa được sinh ra,
lúc mà người ấy không còn nữa. Người ta có sống trên
đời này lâu dài bao nhiêu, cho đi một nghìn năm, thì rồi
cũng đến ngày hết hạn. Chỉ có thời gian tôi sống mới
làm cho tôi khác với những gì chưa xuất hiện bao giờ,
nhưng cái khác biết này cũng quá nhỏ nhoi, vì cuối cùng
tôi cũng sẽ hòa tan vào cái gì không có, và rồi sẽ đến
ngày chẳng những hình như tôi đã có, và tôi có sống
được bao lâu đi nữa thì cũng chẳng đáng kể là bao,
vì tôi sẽ không còn nữa.
Tôi
bước vào cuộc đời với định luật là phải ra khỏi
đời này, tôi đến đóng vai trò của tôi, tôi đến để
trình diễn như mọi người: rồi sau đó, tôi phải biến
đi. Tôi đã thấy nhiều người đi qua trước tôi, rồi
những người khác sẽ thấy tôi đi qua; rồi chính những
người này cũng hiến cho những người đến sau họ một
cảnh tượng tương tự; và cuối cùng tất cả mọi người
đều sẽ đến hoà mình trong cái hư vô.
Cuộc
đời tôi sống được tám mươi tuổi là cùng; cho được
một trăm tuổi đi nữa, đã có một lúc tôi chưa có! Và
đến một lúc tôi sẽ không còn nữa! Và thời gian tôi
sống, tôi chiếm một chỗ quá ít ỏi trong vực thẳm vĩ
đại của thời gian! Tôi chẳng là gì cả; cái khoảng
thời gian ngắn ngủi đó không thể làm cho tôi khác biệt
nhiều với cái hư vô mà tôi phải đi đến. Tôi đã đến
trong cuộc đời để cho thêm một con số, mà rồi người
ta cũng chẳng biết làm gì với tôi; và vở hài kịch sẽ
được diễn xuất chẳng kém hơn, một khi tôi sẽ trở
vào hậu trường sân khấu. Vai trò tôi phải diễn xuất
thì quá nhỏ nhoi trên đời này, và quá ít quan trọng đến
nỗi, khi tôi nhìn kỹ, tôi có cảm tưởng là một giấc
mộng đã thấy tôi có ở đây, và tất cả những gì tôi
thấy cũng chỉ là điều hão huyền: “Bộ mặt thế
gian này đang biến đi.” (1 Cor 7, 9).
Ðường
đời tôi đi chỉ được tám mươi năm là cùng, và để
đi đến đó, tôi phải vượt qua biết bao nhiêu hiểm
nguy, biết bao nhiêu bệnh tật, v.v..? Vì đâu mà cuộc
hành trình ấy đã không ngừng ở mỗi giây phút? Tôi đã
không nhận ra bao nhiêu lần tôi phải ngừng sao? Tôi đã
thoát chết ở cuộc gặp gỡ này ở cuộc găp gỡ nọ:
nói tôi thoát chết là nói sai; tôi tránh được hiểm
nguy này, nhưng không phải tránh được cái chết: cái
chết đang giăng nhiều cạm bẫy đủ loại trước mặt
chúng ta; nếu tránh được cạm bẫy này, chúng ta lại
rơi vào cạm bẫy khác; cuối cùng chúng ta phải rơi vào
hai cánh tay của thần chết.
Giống
như tôi trông thấy một cây to bị gió đánh nghiêng ngả,
có nhiều lá rụng xuống từng lúc; có những lá cầm cự
được lâu hơn, có những lá khác chịu đựng được ít
hơn: mà nếu có những lá cầm cự qua được cơn giông
tố, thì luôn luôn mùa đông sẽ đến làm cho chúng héo
đi và rụng xuống đất, hoặc như trong một cơn bão lớn
những người này bất thần bị ngạt thở, những người
khác nằm trôi trên mảnh ván chịu buông xuôi theo làn
sóng; và lúc mà họ tưởng đã thoát khỏi mọi hiểm
nguy, sau khi đã cầm cự được khá lâu, thì một ngọn
sóng đẩy họ đập vào một tảng đá ngầm, thế là tan
xác.
Cũng
vậy, một số đông người chạy cùng một con đường
đời, chỉ có vài người mới chạy được đến cùng;
nhưng sau khi đã tránh được những cuộc tấn công khác
nhau của thần chết, đã đến được cuối cuộc hành
trình mà họ đã vươn tới giữa biết bao nhiêu nguy hiểm,
họ lại gặp ngay thần chết và rút cục ngã quỵ ở
cuối hành trình: đời họ vụt tắt như cây nến đã
tiêu hao hết chất đốt của nó.
Cuộc
đời tôi sống được tám mươi năm là cùng; và trong tám
mươi năm ấy, có bao nhiêu năm được gọi là đáng kể
trong cuộc sống của tôi? Giấc ngủ thật giống như cái
chết; thời thơ ấu là cuộc sống của một con vật. Bao
nhiêu thời gian của thời thanh xuân, tôi muốn xoá đi? Và
khi tôi có tuổi, tôi còn muốn xoá đi bao nhiêu nữa! Thử
tính xem tất cả thời gian ấy thu lại còn được cái
gì? Vậy tôi sẽ đếm được những gì? Vì tất cả
những thứ ấy sẽ không còn nữa. Thời gian mà tôi cảm
thấy thoả thích, thời gian mà tôi có được vài danh
vọng chăng? Nhưng thời gian ấy đã quá thưa thớt trong
cuộc sống của tôi biết bao! Nó tựa như những cái đinh
được đóng vào một bức tường dài, trong một khoảng
tường nào đó: có lẽ bạn nói là những cái đinh đó
chiếm nhiều chỗ quá, thu nhặt lại thì chúng chẳng
chiếm được cả lòng bàn tay.
Nếu
tôi loại đi khỏi đời tôi giấc ngủ, các bệnh tật,
các nỗi lo âu và bây giờ tôi thử tính tất cả thời
gian mà tôi có được vài thoả thích hoặc vài danh vọng,
thì cái thời gian đó đưa tới được cái gì? Nhưng các
thoả thích ấy, tôi có được cùng một lúc không? Tôi
được nó có khác gì hơn là những thoả thích vụn vặt?
Nhưng tôi có được những thoả thích ấy mà không vướng
một lo âu nào, và nếu có lo âu, tôi sẽ đặt những
thoả thích ấy vào thời gian mà tôi quý trọng hay vào
thời gian mà tôi không kể đến? Và khi đã không có được
thời gian ấy cùng một lúc thì ít ra tôi có được thời
gian thoả thích ấy tức khắc không?
Chẳng
phải nỗi lo âu luôn luôn chia tách hai lần thoả thích ra
sao? Chẳng phải nỗi lo âu luôn luôn gieo trở ngại để
ngăn cản các lần thỏa thích không nối liền với nhau
sao? Nhưng các thoả thích ấy còn để lại gì cho tôi?
Những thú vui chính đáng thì chỉ là một kỷ niệm vô
ích; những thú vui bất chính thì lại là một mối ân
hận, là một sự ràng buộc dẫn tới hỏa ngục hoặc là
phải sám hối, v.v…
A!
Ta rất có lý mà nói rằng ta sống cho qua thời giờ! Thật
vậy, ta sống cho qua thời giờ và ta qua đi với nó! Tất
cả con người tôi thu gọn trong một giây lát; và đó là
điều phân cách tôi khỏi cái hư vô; giây lát ấy trôi
qua, tôi bắt lấy giây lát khác; giây lát này trôi qua sau
giây lát khác, tôi nối kết giây lát này với giây lát
kia, cố gắng làm cho mình an tâm, mà tôi không nhận thấy
rằng những giây lát ấy đang từ từ lôi cuốn tôi đi
với chúng, và tôi sẽ thiếu thời gian, chứ không phải
thời gian thiếu tôi. Cuộc đời tôi là thế đó; và điều
đáng ghê sợ là nó trôi qua đi đối với tôi, chứ trước
mặt Chúa, nó vẫn tồn tại. Nhưng sự việc này liên
quan đến tôi.
Cái
gì thuộc về tôi, nhưng cái tôi có tùy thuộc vào thời
gian,vì chính bản thân tôi cũng tuỳ thuộcvào thời gian;
nhưng cái tôi có thì thuộc về Chúa, trước khi tôi xuất
hiện; nó tùy thuộc Thiên Chúa trước khi tùy thuộc thời
gian; thời gian không thể lôi nó ra từ thế giới của
mình, vì thế giới ấy ở trên thời gian; đối với
Chúa, những cái đó vẫn tồn tại và được kể vào kho
tàng của Người. Ðiều gì tôi sẽ đặt vào trong kho
tàng ấy, tôi sẽ tìm thấy lại, điều gì tôi làm trong
thời gian, sẽ từ thời gian mà đi vào vĩnh hằng; vì lẽ
rằng thời gian nằm trong cái vĩnh hằng và dưới cái
vĩnh hằng, cũng dẫn đến vĩnh hằng. Tôi chỉ được
hưởng những giây lát của cuộc sống này trong lúc nó
trôi qua; khi chúng trôi qua rồi, tôi phải chịu trách
nhiệm như thể chúng vẫn còn tồn tại. Nói như vậy
chưa đủ các giây lát ấy đã qua, tôi không còn nghĩ đến
nữa.
Chúng
đã trôi qua, quả thế, đối với tôi, nhưng không phải
thế, đối với Thiên Chúa; và Người sẽ đòi tôi phải
trả lẽ. Vậy, hỡi linh hồn tôi, cuộc đời này có phải
là cái gì đáng kể lắm không? Và nếu cuộc đời này
chẳng đáng kể là bao, vì nó sẽ qua đi, thì những thú
vui không kéo dài cả đời sống và sẽ qua đi trong chốc
lát có nghĩa lý gì? Nó có đáng để ta bị đọa đày
không? Nó có đáng để ta bỏ ra bao nhiêu công lao vất
vả, để ta tỏ bày bao sự khoe khoang không? Lạy Chúa,
con hết lòng quyết tâm suy nghĩ về cái chết, mỗi ngày,
trước mặt Chúa, ít nữa trước khi đi ngủ và lúc mới
thức dậy. Với suy tưởng này: “Tôi có ít thời gian,
nhưng lại có nhiều điều phải làm, có thể tôi còn có
ít thời gian hơn tôi tưởng,” tôi sẽ ngợi ca Chúa đã
lôi kéo tôi ra nơi đây để nghĩ đến việc ăn năn thống
hối, và tôi sẽ thu xếp công việc của tôi, để nghĩ
đến việc xưng tội, đến những việc đạo đức cách
nghiêm chỉnh, với nhiều can đảm và cần mẫn; suy nghĩ
không phải đến những gì qua đi, mà đến những gì còn
tồn tại.
Jacques
Bénigne Bossuet (1627-1704)
(Phan
Minh Thiện chuyển dịch - maranatha-vietnam.net)